I. Bối cảnh và ý nghĩa của cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập
Trong bối cảnh đổi mới quản lý tài chính công, Nhà nước từng bước giao quyền chủ động cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính không chỉ là xu hướng tất yếu, mà còn là giải pháp giúp các đơn vị nâng cao hiệu quả quản trị, sử dụng ngân sách tiết kiệm và minh bạch hơn.
Vì vậy, Nghị định 60/2021/NĐ-CP đánh dấu bước ngoặt lớn khi thiết lập cơ sở pháp lý cho việc giao quyền tự chủ tài chính. Mục tiêu là tăng tính minh bạch, thúc đẩy hiệu quả hoạt động và khuyến khích sáng tạo trong khu vực công.
Tự chủ không chỉ là “tự lo tài chính”, mà còn là quyền được chủ động ra quyết định về tổ chức, nhân sự, chi tiêu, đồng thời chịu trách nhiệm trước kết quả tài chính và xã hội.
II. Nội dung và mức độ tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP
Theo hướng dẫn thực hiện Nghị định 60/2021, việc phân loại mức độ tự chủ tài chính đơn vị sự nghiệp công lập dựa trên khả năng tự bảo đảm kinh phí hoạt động.
Có bốn nhóm cơ bản:
- Tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư;
- Tự bảo đảm chi thường xuyên;
- Tự bảo đảm một phần chi thường xuyên;
- Do Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên.
Tuy nhiên, bản chất của tự chủ không dừng ở phân loại, mà nằm ở năng lực thực thi quyền hạn tài chính.
Đơn vị có thể đạt hiệu quả cao nếu biết lập kế hoạch thu – chi, quản lý quỹ và phân bổ nguồn lực hợp lý. Ngược lại, nếu chỉ “được giao quyền” nhưng không xây dựng cơ chế kiểm soát nội bộ, tự chủ rất dễ rơi vào hình thức.
Theo quy định tại Nghị định 60/2021/NĐ-CP, các đơn vị sự nghiệp công lập được phân loại theo 4 mức độ tự chủ tài chính.
Để xem hướng dẫn chi tiết và cách áp dụng trong thực tế, anh/chị có thể tham khảo bài: [Hướng dẫn thực hiện Nghị định 60/2021/NĐ-CP: Quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập].
III. Cơ chế quản lý tài chính công cụ thực thi quyền tự chủ
Tự chủ tài chính không thể tồn tại nếu thiếu một cơ chế quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp đủ chặt chẽ. Đây chính là “bộ khung xương” giúp toàn bộ hệ thống vận hành thông suốt.
Nghị định 60/2021/NĐ-CP cho phép các đơn vị được chủ động hơn trong lập và điều chỉnh dự toán, sử dụng các nguồn thu hợp pháp và trích lập quỹ nội bộ. Tuy nhiên, cùng với quyền đó là yêu cầu cao hơn về tính minh bạch, trách nhiệm và khả năng kiểm soát chi tiêu.
Để cơ chế tài chính thực sự hiệu quả, ba yếu tố dưới đây cần được vận hành đồng thời:
- Thứ nhất, quy trình nội bộ rõ ràng: từ lập dự toán, phê duyệt, chi tiêu đến quyết toán phải có quy định cụ thể, tránh tình trạng chồng chéo hoặc bỏ sót trách nhiệm.
- Thứ hai, công khai và minh bạch: mọi khoản thu, chi, trích quỹ phải được công khai định kỳ để đảm bảo tính giám sát của tập thể.
- Thứ ba, kiểm soát rủi ro tài chính: cần có cơ chế rà soát định kỳ, phát hiện và xử lý kịp thời những khoản chi sai hoặc vượt dự toán.
Một cơ chế tài chính tốt không chỉ giúp đơn vị kiểm soát được ngân sách, mà còn tạo nền tảng cho việc đánh giá hiệu quả công việc theo kết quả đầu ra điều mà khu vực công đang hướng tới.
Vì vậy, trong bất kỳ chương trình tập huấn về Nghị định 60/2021 nào, phần cơ chế quản lý tài chính luôn được coi là nội dung trọng tâm để giúp đơn vị vận hành tự chủ thực chất, chứ không chỉ dừng ở con số.
IV. Kinh nghiệm và điều kiện để triển khai hiệu quả cơ chế tự chủ tài chính
Để cơ chế tự chủ tài chính đơn vị sự nghiệp công lập thực sự đi vào cuộc sống, các đơn vị cần đảm bảo một số điều kiện cốt lõi sau:
1.Nâng cao năng lực quản lý tài chính
Người đứng đầu và đội ngũ kế toán phải nắm vững tinh thần Nghị định 60/2021/NĐ-CP, biết lập dự toán, quản lý thu – chi và đánh giá hiệu quả nguồn lực.
2️. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ
Một quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng và phù hợp thực tế là nền tảng của cơ chế tự chủ.
Cần quy định rõ mức chi, thẩm quyền phê duyệt, quy trình thanh quyết toán và cách sử dụng quỹ nội bộ.
3️. Bảo đảm minh bạch và giám sát thường xuyên
Tự chủ không đồng nghĩa với toàn quyền.
Các khoản thu – chi phải công khai trong đơn vị, có kiểm tra nội bộ định kỳ và ứng dụng phần mềm kế toán để minh bạch dữ liệu.
4️. Cập nhật và điều chỉnh kịp thời
Khi có quy định mới của Bộ Tài chính hoặc thay đổi định mức chi, đơn vị cần rà soát, cập nhật phương án tự chủ và quy chế nội bộ cho phù hợp.
V. Hướng đến mô hình tự chủ bền vững và minh bạch trong tài chính công
Triển khai tự chủ tài chính là một quá trình phức tạp: vừa đòi hỏi hiểu rõ quy định, vừa cần kinh nghiệm thực thi trong từng lĩnh vực.
Đó là lý do Note Edu xây dựng khóa “Tập huấn, hướng dẫn Nghị định 60/2021/NĐ-CP” dành riêng cho đội ngũ kế toán, lãnh đạo tài chính và người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp.
Khóa học không chỉ cung cấp kiến thức pháp lý, mà còn giúp học viên:
- Hiểu sâu cơ chế vận hành của tự chủ tài chính;
- Biết cách thiết lập quy trình quản lý và kiểm soát chi tiêu nội bộ;
- Nâng cao năng lực ra quyết định tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị.
Note Edu không chỉ dạy về quy định húng tôi huấn luyện để thực hiện.
Đăng ký ngay hôm nay để cùng các chuyên gia hoàn thiện mô hình tự chủ tài chính đơn vị sự nghiệp công lập minh bạch, hiệu quả và bền vững.
Liên hệ với NOTE EDU:
Hotline: 0936.557.916
Email: edu@note.com.vn
Website: note.edu.vn
Facebook: Viện Đào tạo quản trị và Hợp tác quốc tế
Địa chỉ: Đường D4, KDC Hồng Loan, P.Hưng Thạnh, Q.Cái Răng, TP. Cần Thơ
